از حیث تاریخ معماری اولین مسجد، ایوان خانه مسجد قبا مشهد نبی بود. این مسجد با پلانی مستطیلی، فارغ از سقف ساخته شد. در پی به انگیزه وجود آفتاب سوزان در ایالات متحده عربی به امداد تنه درختان رطب، در نصیب رو به قبله ایوان، سایبانی برای اقامه نماز ساختوساز کردند. با بیشتر شدن تعداد نمازگزاران این فضای سایه دار را توسعه دادند. این دستور به آسانی ایفا شد صرفا چندین به تنه درخنان اضافه کردند و روی آنان را با برگ های نخل پوشاندند. نقش اصلی ابن سایبا آدرس مسجد قبا مشهد ن در راحتی و آسایش نمازگزاران منجر شد این محیط که بعد ها با اسم شبستان شناخته گردد جزء اساسی کالبد معماری مساجد شود.
مهمترین خصوصیت این عنصر معماری مسجد این بود که به راحتی و در جهات متفاوت قابل توسعه و گسترش بود و هرگاه به بسط بیشتر مسجد نیاز بود. این فعالیت فقط با اضافه کردن چندین دهانه جاری ساختن می گرفت. با بسط اسلام به میهن های دیگر مسجد نبی درمدینه تحت عنوان الگو تشکیل داد مساجد قرار گرفت. و ازآنجاکه کالبد مهم آن فضای شبستان بود، الگویی به اسم شبستانی در معماری مساجد بوجود آمد و میان معماران مسلمان ترویج یافت. طرح کلی مساجد شبستانی عبارتند از: یک رزرو مسجد قبا مشهد تراس مستطیلی و مرکزی که با شبستان ها از چهار طرف تسلط شدهاست. کشیدگی تراس به صورت معمول در راستای قبله میباشد.
هرکدام از شبستان ها سالن مسقف بزرگی میباشد، که توشه سقف آن بوسیله ردیف های گوناگون به زمین انتقال میابد. در هرکدام از آنان انبوهی از ردیف ها وجود داراست، که در یک کانال منظم هندسی با مسافت های ظریف از یکدیگر قرار گرفته اند. شبستانی که رو به قبله جای دارد معمولاً عمق بیشتری نسبت به سایر داراست و از مداقه بیشتری شامل است.
ادغام گنبدخانه و تراس رو به در بین سرا که دراین مساجد به چشم میخورد را می قدرت در ساختمان های قبل از اسلام نیز یافت. به ویژه در برخی آتشکده ها که شماری از آنها به دست جدید مسلمان ها به مسجد تبدیل شد. بعد در سده چهارم و پنجم بعضی از مساجد شبستانی را بهاین سر مشق تبدیل کردند، مانند مسجد جامع اصفهان و اردستان.
درخصوص نهاد اول مسجد جامع اصفهان دعوا های متعددی مطرح شـده اسـت. برخی پیشینه آن را به عصر ساسانی میرسانند و معتقدند که مسجد اول در محلی که پیش از آن آتشکده بوده ، بر پا شـده اسـت. برای مثال این اشخاص حاج میرزاحسن خان جابر انصاری میباشد. او دراین باره ی گوید مسجدجامع عتیق در فارس آتشکده بوده میباشد و اعراب ان را مسجد نمودند.
این مسجد پیش از اینً آتشکده یا این که شماره تلفن مسجد قبا مشهد محل عبادت بود. هلاکوی مغول در قرن هفتم قمری به قتل و غارت ساکنان شهر پرداخت و آن را به طور نصفه ویران درآورد. بایستی اعلامکرد: مسجد نخستین با هیبت شبستانی، دارنده صحن مرکزی ( بین سرا )، شبستان های ردیف دار در چهار سـمت تراس، دیوار خشتی محصورکننده و سردر بود.
در سده های آینده مساجد بخش اعظمی را با این سر مشق ساختند که مثال بسیار مدبرانه و خوب آن مسجد جامع اصفهان میباشد که به روش اصفهانی ساخته شد. در سده پنجم و ششم مساجد مهمی ساخته شد که تمامی دارنده اتاق گنبددار و حیاط بودند. به این ترتیب بیان کنده تعبیروتفسیر آخری شبستان مسجد اهل ایران میباشد که از معماری مذهبی و کاخ های ساسانیان برای هدف ها و مقاصدی نو به کارگیری پیروزی.
حیاط شبستان مسجد به روی حیاطی با یک حیاط در راس هر مبنا که از نظم خاص و رواق های به دور ایوان خارج می زد گشوده میشود. با اینکه تأکید در نمای داخلی اثبات بود نمای فرنگی برعکس آن ، شکلی بسیار بی آلایش و ساده داشت. اما ناگفته نماند که درگاه ایوانها از این قاعده مستثنا بودنـد.
از حیث تاریخ معماری اولین مسجد، ایوان خانه مسجد قبا مشهد نبی بود. این مسجد با پلانی مستطیلی، فارغ از سقف ساخته شد. در پی به انگیزه وجود آفتاب سوزان در ایالات متحده عربی به امداد تنه درختان رطب، در نصیب رو به قبله ایوان، سایبانی برای اقامه نماز ساختوساز کردند. با بیشتر شدن تعداد نمازگزاران این فضای سایه دار را توسعه دادند. این دستور به آسانی ایفا شد صرفا چندین به تنه درخنان اضافه کردند و روی آنان را با برگ های نخل پوشاندند. نقش اصلی ابن سایبا آدرس مسجد قبا مشهد ن در راحتی و آسایش نمازگزاران منجر شد این محیط که بعد ها با اسم شبستان شناخته گردد جزء اساسی کالبد معماری مساجد شود.
مهمترین خصوصیت این عنصر معماری مسجد این بود که به راحتی و در جهات متفاوت قابل توسعه و گسترش بود و هرگاه به بسط بیشتر مسجد نیاز بود. این فعالیت فقط با اضافه کردن چندین دهانه جاری ساختن می گرفت. با بسط اسلام به میهن های دیگر مسجد نبی درمدینه تحت عنوان الگو تشکیل داد مساجد قرار گرفت. و ازآنجاکه کالبد مهم آن فضای شبستان بود، الگویی به اسم شبستانی در معماری مساجد بوجود آمد و میان معماران مسلمان ترویج یافت. طرح کلی مساجد شبستانی عبارتند از: یک رزرو مسجد قبا مشهد تراس مستطیلی و مرکزی که با شبستان ها از چهار طرف تسلط شدهاست. کشیدگی تراس به صورت معمول در راستای قبله میباشد.
هرکدام از شبستان ها سالن مسقف بزرگی میباشد، که توشه سقف آن بوسیله ردیف های گوناگون به زمین انتقال میابد. در هرکدام از آنان انبوهی از ردیف ها وجود داراست، که در یک کانال منظم هندسی با مسافت های ظریف از یکدیگر قرار گرفته اند. شبستانی که رو به قبله جای دارد معمولاً عمق بیشتری نسبت به سایر داراست و از مداقه بیشتری شامل است.
ادغام گنبدخانه و تراس رو به در بین سرا که دراین مساجد به چشم میخورد را می قدرت در ساختمان های قبل از اسلام نیز یافت. به ویژه در برخی آتشکده ها که شماری از آنها به دست جدید مسلمان ها به مسجد تبدیل شد. بعد در سده چهارم و پنجم بعضی از مساجد شبستانی را بهاین سر مشق تبدیل کردند، مانند مسجد جامع اصفهان و اردستان.
درخصوص نهاد اول مسجد جامع اصفهان دعوا های متعددی مطرح شـده اسـت. برخی پیشینه آن را به عصر ساسانی میرسانند و معتقدند که مسجد اول در محلی که پیش از آن آتشکده بوده ، بر پا شـده اسـت. برای مثال این اشخاص حاج میرزاحسن خان جابر انصاری میباشد. او دراین باره ی گوید مسجدجامع عتیق در فارس آتشکده بوده میباشد و اعراب ان را مسجد نمودند.
این مسجد پیش از اینً آتشکده یا این که شماره تلفن مسجد قبا مشهد محل عبادت بود. هلاکوی مغول در قرن هفتم قمری به قتل و غارت ساکنان شهر پرداخت و آن را به طور نصفه ویران درآورد. بایستی اعلامکرد: مسجد نخستین با هیبت شبستانی، دارنده صحن مرکزی ( بین سرا )، شبستان های ردیف دار در چهار سـمت تراس، دیوار خشتی محصورکننده و سردر بود.
در سده های آینده مساجد بخش اعظمی را با این سر مشق ساختند که مثال بسیار مدبرانه و خوب آن مسجد جامع اصفهان میباشد که به روش اصفهانی ساخته شد. در سده پنجم و ششم مساجد مهمی ساخته شد که تمامی دارنده اتاق گنبددار و حیاط بودند. به این ترتیب بیان کنده تعبیروتفسیر آخری شبستان مسجد اهل ایران میباشد که از معماری مذهبی و کاخ های ساسانیان برای هدف ها و مقاصدی نو به کارگیری پیروزی.
حیاط شبستان مسجد به روی حیاطی با یک حیاط در راس هر مبنا که از نظم خاص و رواق های به دور ایوان خارج می زد گشوده میشود. با اینکه تأکید در نمای داخلی اثبات بود نمای فرنگی برعکس آن ، شکلی بسیار بی آلایش و ساده داشت. اما ناگفته نماند که درگاه ایوانها از این قاعده مستثنا بودنـد.